گیربکس CVT چیست؟

گیربکس CVT یا Continuously Variable Transmission به معنای گیربکس متغیر پیوسته، یکی از انواع گیربکس‌های اتوماتیک است که در سال‌های اخیر به طور گسترده در خودروهای سبک و اقتصادی مورد استفاده قرار گرفته است. این گیربکس به دلیل طراحی منحصر به فرد و عملکرد متفاوت، جایگاه ویژه‌ای در صنعت خودرو پیدا کرده است.

در این مقاله به بررسی کامل گیربکس CVT، نحوه عملکرد، مزایا، معایب و تفاوت‌های آن با سایر گیربکس‌ها می‌پردازیم.

گیربکس CVT چیست؟

گیربکس CVT نوعی گیربکس اتوماتیک است که به جای استفاده از دنده‌های فیزیکی، از سیستم‌های متغیر برای انتقال نیرو استفاده می‌کند. این گیربکس با استفاده از دو پولی (قرقره) و یک تسمه فلزی یا زنجیر، نسبت دنده‌ها را به صورت پیوسته و بدون وقفه تغییر می‌دهد. به همین دلیل به آن گیربکس متغیر پیوسته می‌گویند. این سیستم باعث می‌شود خودرو در هر شرایطی با بهترین نسبت دنده حرکت کند و مصرف سوخت بهینه‌تری داشته باشد.

نحوه عملکرد گیربکس CVT

گیربکس CVT از دو پولی مخروطی شکل تشکیل شده است که توسط یک تسمه فلزی یا زنجیر به هم متصل می‌شوند. یکی از این پولی‌ها به موتور و دیگری به چرخ‌ها متصل است.

این پولی‌ها می‌توانند به صورت خطی حرکت کنند و قطر خود را تغییر دهند. با تغییر قطر پولی‌ها، نسبت دنده به طور پیوسته تغییر می‌کند.
هنگامی که خودرو نیاز به شتاب بیشتری دارد، پولی متصل به موتور کوچک‌تر و پولی متصل به چرخ‌ها بزرگ‌تر می‌شود. این کار باعث افزایش گشتاور و شتاب خودرو می‌شود.

در سرعت‌های بالا، پولی موتور بزرگ‌تر و پولی چرخ‌ها کوچک‌تر می‌شود تا مصرف سوخت کاهش یابد.کامپیوتر گیربکس یا TCU (Transmission Control Unit) وظیفه کنترل حرکت پولی‌ها و تغییر نسبت دنده را بر عهده دارد. این سیستم با توجه به شرایط رانندگی، دور موتور و فشار پدال گاز، نسبت دنده را بهینه‌سازی می‌کند.

تفاوت گیربکس CVT با گیربکس‌های دستی و اتوماتیک سنتی

در گیربکس‌های دستی (MT) و اتوماتیک سنتی (AT)، دنده‌های فیزیکی وجود دارند که نسبت دنده را تغییر می‌دهند. اما در گیربکس CVT هیچ دنده فیزیکی وجود ندارد و نسبت دنده به صورت پیوسته تغییر می‌کند.در گیربکس‌های سنتی، هنگام تعویض دنده، یک وقفه کوتاه احساس می‌شود. اما در گیربکس CVT، انتقال نیرو به صورت کاملاً نرم و بدون وقفه انجام می‌شود.

گیربکس CVT به دلیل توانایی تغییر پیوسته نسبت دنده، مصرف سوخت را بهینه‌تر می‌کند. این گیربکس دور موتور را در محدوده‌ای نگه می‌دارد که بیشترین بازدهی را دارد.

مزایای گیربکس CVT

گیربکس CVT به دلیل تغییر پیوسته نسبت دنده، مصرف سوخت را کاهش می‌دهد. این ویژگی باعث شده است که خودروهای مجهز به CVT در رده خودروهای اقتصادی قرار بگیرند.

عدم وجود دنده‌های فیزیکی و تغییر پیوسته نسبت دنده، باعث می‌شود رانندگی با خودروهای CVT بسیار نرم و بدون لرزش باشد.
گیربکس CVT به دلیل ساختار ساده و تعداد کم قطعات متحرک، وزن و ابعاد کوچکی دارد. این ویژگی باعث می‌شود فضای کمتری در خودرو اشغال کند.

تولید گیربکس CVT نسبت به گیربکس‌های اتوماتیک سنتی ارزان‌تر است. این موضوع باعث کاهش قیمت خودروهای مجهز به این گیربکس می‌شود.

معایب گیربکس CVT

گیربکس CVT به دلیل عملکرد نرم و بدون وقفه، برای برخی رانندگان خسته‌کننده است. بسیاری از رانندگان به تغییر دور موتور و صدای تعویض دنده عادت دارند و این ویژگی در گیربکس CVT وجود ندارد.

در خودروهای CVT، دور موتور معمولاً در محدوده‌ای نگه داشته می‌شود که بیشترین گشتاور را تولید می‌کند. این موضوع باعث می‌شود در سرعت‌های بالا، صدای موتور بیشتر به گوش برسد.

گیربکس CVT برای خودروهای سنگین و پرتوان مناسب نیست.
این گیربکس توانایی انتقال گشتاور بالا را ندارد و در خودروهای اسپرت و شاسی‌بلند استفاده نمی‌شود.گیربکس CVT در صورت رانندگی نامناسب (مانند شتاب‌گیری ناگهانی و فشار زیاد به پدال گاز) به سرعت دچار استهلاک می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری شود.

گیربکس CVT در بازار ایران

در سال‌های اخیر، بسیاری از خودروهای موجود در بازار ایران به گیربکس CVT مجهز شده‌اند. این موضوع به دلیل مزایای اقتصادی و مصرف سوخت بهینه این گیربکس است.

خودروهایی مانند رنو تالیسمان،نیسان ایکستریل و تویوتا کرولا از جمله خودروهای محبوب مجهز به CVT در ایران هستند. با این حال، برخی از رانندگان ایرانی به دلیل عدم آشنایی با عملکرد این گیربکس و ترس از هزینه‌های تعمیر و نگهداری، از خرید خودروهای CVT خودداری می‌کنند.

گیربکس E-CVT و تفاوت آن با CVT

گیربکس E-CVT یا Electronically Controlled Continuously Variable Transmission نوعی گیربکس است که در خودروهای هیبریدی استفاده می‌شود. برخلاف CVT، این گیربکس از سیستم‌های الکترونیکی برای کنترل انتقال نیرو استفاده می‌کند و هیچ ارتباط فنی مستقیمی با CVT ندارد. گیربکس E-CVT به دلیل طراحی پیشرفته و قابلیت‌های بیشتر، در خودروهای هیبریدی مانند تویوتا پریوس و لکسوس ES 300h استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

گیربکس CVT به دلیل مزایایی مانند مصرف سوخت بهینه، عملکرد نرم و هزینه تولید پایین، جایگاه ویژه‌ای در صنعت خودرو پیدا کرده است. با این حال، این گیربکس معایبی مانند عدم لذت رانندگی و ضعف در انتقال گشتاور بالا را نیز دارد. برای رانندگانی که به دنبال خودرویی اقتصادی و کم‌مصرف هستند، گیربکس CVT گزینه مناسبی است. اما اگر به دنبال لذت رانندگی و عملکرد اسپرت هستید، بهتر است به سراغ گیربکس‌های دستی یا اتوماتیک سنتی بروید.

سوالات متداول

۱. آیا گیربکس CVT قابل اعتماد است؟
بله، گیربکس CVT در صورت نگهداری مناسب و رانندگی صحیح، می‌تواند طول عمر قابل قبولی داشته باشد.
۲. آیا گیربکس CVT برای خودروهای سنگین مناسب است؟
خیر، گیربکس CVT برای خودروهای سنگین و پرتوان مناسب نیست و معمولاً در خودروهای سبک و اقتصادی استفاده می‌شود.
۳. هزینه تعمیر گیربکس CVT چقدر است؟
هزینه تعمیر گیربکس CVT بستگی به نوع آسیب و مدل خودرو دارد، اما به طور کلی این هزینه می‌تواند نسبت به گیربکس‌های سنتی بیشتر باشد.
۴. آیا می‌توان در خودروهای CVT از حالت دستی استفاده کرد؟
بله، بسیاری از خودروهای CVT دارای حالت تیپ‌ترونیک هستند که به راننده اجازه می‌دهد به صورت دستی نسبت دنده را کنترل کند.
گیربکس CVT با وجود معایبی که دارد، به دلیل مزایای اقتصادی و عملکرد بهینه، همچنان یکی از گزینه‌های محبوب در صنعت خودرو است. با آگاهی از نحوه عملکرد و نگهداری صحیح، می‌توانید از این گیربکس به بهترین شکل استفاده کنید.